Kết nối Mê Công – Lan Thương

Ý tưởng về hợp tác Mê Công – Lan Thương với sự tham gia của sáu nước ven sông được Thái-lan đề xuất lần đầu vào năm 2012. Tại Hội nghị cấp cao ASEAN – Trung Quốc tháng 11-2014, tại Myanmar, Thủ tướng Trung Quốc bày tỏ ủng hộ sáng kiến của Thái-lan và đề nghị xem xét thành lập cơ chế Đối thoại và Hợp tác Lan Thương – Mê Công.

Tháng 11-2015, Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao MLC lần thứ nhất đã được tổ chức tại Cảnh Hồng thuộc tỉnh Vân Nam của Trung Quốc. Hội nghị đã cơ bản nhất trí các lĩnh vực và nguyên tắc hoạt động của cơ chế hợp tác mới trong khu vực.

Phạm vi hợp tác trải dài khu vực gồm sáu quốc gia ven sông Mê Công – Lan Thương, tính từ thượng nguồn là Trung Quốc, Myanmar, Thái-lan, Lào, Cam-pu-chia và Việt Nam. Mục tiêu bao trùm của MLC là thúc đẩy hợp tác toàn diện để xây dựng cộng đồng trách nhiệm và lợi ích chung ở tiểu vùng. Ngoài ra, MLC còn hướng tới các mục tiêu như: củng cố lòng tin và hiểu biết lẫn nhau, duy trì hòa bình và ổn định; thúc đẩy phát triển bền vững, giảm nghèo, thu hẹp khoảng cách phát triển, hội nhập toàn diện vào kinh tế khu vực và toàn cầu; tăng cường tình hữu nghị và quan hệ láng giềng tốt giữa nhân dân các nước.

Trên cơ sở Các nguyên tắc hợp tác là đồng thuận, bình đẳng, phối hợp, cùng có lợi, tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, MLC có ba trụ cột hợp tác chính, gồm: Chính trị và an ninh; Kinh tế và phát triển bền vững; Văn hóa, xã hội và giao lưu nhân dân. Trong đó, ưu tiên các nội dung hợp tác như: Hợp tác về quản lý nguồn nước Mê Công – Lan Thương; Tăng cường kết nối giữa sáu nước; Hợp tác phát triển năng lực sản xuất; Hợp tác kinh tế xuyên biên giới; Hợp tác nông nghiệp và giảm nghèo. Các bên nhất trí phối hợp xây dựng danh sách các dự án “thu hoạch sớm”, trên nguyên tắc các dự án có sự đồng thuận của tất cả các nước, đem lại lợi ích trực tiếp và gián tiếp cho cả sáu nước, không vì lợi ích của nước này mà ảnh hưởng tới lợi ích của nước khác.

Hội nghị cấp cao lần thứ nhất diễn ra ngày 23-3-2016, tại Hải Nam (Trung Quốc), đã chính thức khởi động MLC và thống nhất các định hướng lớn cho cơ chế hợp tác. Cụ thể: MLC đóng góp tích cực cho phát triển kinh tế - xã hội của các nước thành viên, thu hẹp khoảng cách phát triển trong khu vực, hỗ trợ xây dựng Cộng đồng ASEAN và thực hiện các mục tiêu phát triển bền vững của Liên hợp quốc năm 2030 và thúc đẩy hợp tác Nam – Nam. Hợp tác được triển khai trên ba trụ cột chính, trong đó năm lĩnh vực hợp tác ưu tiên là nguồn nước, kết nối, hợp tác về năng lực sản xuất, hợp tác kinh tế qua biên giới, nông nghiệp và giảm nghèo. Các nguyên tắc chỉ đạo là đồng thuận, bình đẳng, tham vấn và phối hợp lẫn nhau, tự nguyện, cùng đóng góp và chia sẻ lợi ích, tôn trọng Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế.

Tại Hội nghị, Trung Quốc cam kết đóng góp 300 triệu USD cho Quỹ hợp tác Mê Công – Lan Thương trong năm năm để hỗ trợ việc thực hiện các dự án “thu hoạch sớm”; dành 10 tỷ nhân dân tệ cho các khoản vay ưu đãi, năm tỷ USD cho các khoản tín dụng bên mua và năm tỷ USD cho các khoản vay đặc biệt với các dự án hạ tầng cơ sở và hợp tác nâng cao năng lực sản xuất. Hội nghị đã thông qua Tuyên bố Tam Á, Tuyên bố chung về hợp tác phát triển năng lực sản xuất và Danh sách 45 dự án thu hoạch sớm, trong đó Việt Nam có ba dự án.

Hội nghị cấp cao MLC lần đầu cho thấy bước tiến trong hợp tác khu vực về quản lý bền vững nguồn nước sông Mê Công. Vấn đề nguồn nước sông Mê Công được nêu đậm tại Hội nghị lần này. Các nhà lãnh đạo đều nhấn mạnh tầm quan trọng của sông Mê Công đối với sự phát triển của tiểu vùng và cuộc sống của người dân, cũng như sự cần thiết tăng cường hợp tác giữa các nước vì lợi ích chung của tất cả các bên. Tại Hội nghị, Thủ tướng Trung Quốc đã đề xuất thành lập Trung tâm hợp tác nguồn nước Mê Công – Lan Thương và khẳng định, Trung Quốc sẽ nỗ lực hỗ trợ các nước hạ lưu và cân nhắc lợi ích chính đáng của các nước ven sông. Việt Nam cùng các nước Mê Công ủng hộ đề xuất của Trung Quốc, sẵn sàng đóng góp tài chính và nhân lực cho Trung tâm hợp tác nguồn nước.

Sau Hội nghị cấp cao MLC lần thứ nhất và Hội nghị Bộ trưởng Ngoại giao MLC lần thứ hai (tháng 12-2016), các nước đã triển khai một số hoạt động cụ thể, gồm: Thành lập các nhóm công tác chuyên ngành về nguồn nước, giảm nghèo, kết nối, hợp tác năng lực sản xuất; Triển khai một số dự án thuộc danh sách dự án “thu hoạch sớm” như Chương trình giao lưu cán bộ, Chương trình mổ mắt nhân đạo, Diễn đàn hợp tác Phụ nữ, Diễn đàn hợp tác các thành phố du lịch Mê Công – Lan Thương; Đưa vào sử dụng Quỹ Hợp tác đặc biệt Mê Công – Lan Thương; Thành lập Ban thư ký/Cơ quan điều phối quốc gia MLC tại mỗi nước… Hiện, các thành viên đang thảo luận về Kế hoạch năm năm MLC.

Việt Nam tham gia tích cực cơ chế MLC ngay từ quá trình thành lập và có nhiều đóng góp về nội dung, lĩnh vực hợp tác. Các đoàn đại biểu Việt Nam tham gia đầy đủ các cuộc họp thành lập các nhóm công tác, theo dõi quá trình triển khai các chương trình, dự án hợp tác trong khuôn khổ hợp tác tiểu vùng này.